چرا باید در پی کسب بصیرت باشیم؟؟؟؟

بصیرت نیز مانند سایر مباحث اخلاقی، دارای آثار بخصوصی است که در زیر به آن می پردازیم:

← توحید
از جمله آثار بصیرت، ره ‏یافتن به توحید و قدرت خدا می‌باشد. در این مورد در آیه‌ شریفه چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ ^[۱۳] بگو: چه کسی پروردگار آسمان‌ها و زمین است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا اولیا (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیده‌اید که (حتی) مالک سود و زیان خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند؟! یا ظلمت‌ها و نور برابرند؟! آیا آن‌ها همتایانی برای خدا قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند خدا آفرینشی داشتند و این آفرینش‌ها بر آن‌ها مشتبه شده است؟! بگو: خدا خالق همه چیز است؛ و اوست یکتا و پیروز!»

← درخواست بازگشت در آخرت
از دیگر آثار بصیرت و روشن‏بینی، درخواست مجرمان در قیامت، برای رجوع به دنیا است، چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ ^[۱۴] واگر ببینی مجرمان را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، می‌گویند: پروردگارا! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایسته‌ای انجام دهیم؛ ما (به قیامت) یقین داریم!»

← عبرت‏ آموزی
عبرت‏آموزی نیز یکی دیگر از آثار بصیرت می‌باشد.
۱) خداوند متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ ^[۱۵] در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد و جمع دیگری که کافر بود (در راه شیطان و بت) در حالی که آن‌ها (گروه مؤمنان) را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، می‌دیدند. (و این خود عاملی برای وحشت و شکست آن‌ها شد) و خداوند هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید می‌کند. در این، عبرتی است برای بینایان!»
۲)در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ ^[۱۶] حال این دو گروه ( مؤمنان و منکران‌ ، حال «نابینا و کر» و «بینا و شنوا» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا پند نمی‌گیرند؟!»
برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ سوره نور ^[۱۷]، آیه ۵۸ سوره غافر ^[۱۸]و آیه ۲ سوره حشر ^[۱۹]، مراجعه کنید.

← سود شخصی
حصول منفعت برای خود فرد، یکی دیگر از نتایج بصیرت و ژرف نگری می‌باشد ^[۲۰] چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ ^[۲۱] دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست؛...»

ابزار بصیرت[ویرایش]

---

‏
برای شناخت و درک صحیح از حقایق، مسلّما ابزارهایی مورد نیاز است که در زیر به آن‌ها پرداخته شده است.
۱) چشم: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح حقایق، چشم است چنانچه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ ^[۲۲] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آن‌ها چشمانی دارند که با آن نمی‌بینند؛...»
خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ ^[۲۳] ما به آن‌ها (قوم عاد) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان گوش و چشم و دل قرار دادیم؛ (اما به هنگام نزول عذاب) نه گوش‌ها و چشم‌ها و نه عقل‌هایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که آیات خدا را انکار می‌کردند؛...»
۲) قلب: قلب نیز یکی دیگر از ابزار بصیرت و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ ^[۲۴] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آن‌ها د‌‌ل‌ها (عقل‌ها)یی دارند که با آن (اندیشه نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛...»
۳) گوش: گوش نیز از جمله ابزار¬های شناخت و درک صحیح حقایق می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ ^[۲۵] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند؛...»

اهل بصیرت[ویرایش]

---

کسانی که اهل بصیرت می باشند چنین معرفی شده اند:
۱) حضرت ابراهیم علیه السلام
حضرت ابراهیم علیه السلام از جمله کسانی بود که از بصیرت برخوردار بوده چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ ^[۲۶] و این چنین، ملکوت آسمان‌ها و زمین (و حکومت مطلقه خداوند بر آن‌ها) را به ابراهیم نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و اهل یقین گردد.»
۲)انابه‌‏کنندگان
بنده انابه‏کننده(کسانی که به درگاه خداوند انابه کردند) از انسان‌های روشن‏ضمیر و اهل‏ بصیرت می‌باشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ ^[۲۷] تا وسیله بینایی و یادآوری برای هر بنده توبه کاری باشد!»
۳) بندگان خاصّ خدا
برخورد آگاهانه بندگان شایسته خداوند، به هنگام ذکر آیات پروردگارشان، موجب قرار گرفتنشان در شمار اهل بصیرت می‌شود: «بندگان (خاص خداوند) رحمان،... کسانی هستند که هرگاه آیات پروردگارشان به آنان گوشزد شود، کر و کور روی آن نمی‌افتند.» ^{[۲۸] [۲۹]}
۴) حضرت محمّد صلوات الله علیه
پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. قرآن درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با بصیرت به سوی خدا دعوت می‌کنم!...» ^[۳۰]
۵) متقین‏
پرهیزکاران، از انسان‌های بیدار دل در مصاف با وسوسه‌های شیطانی هستند: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند.» ^[۳۱]

اسباب بصیرت[ویرایش]

---

‏
چیزهائی که موجب پیدای بصیرت در انسان می شوند عبارتند از:
۱) آخرت‌‏اندیشی‏
آخرت‏اندیشی، سبب پیدایش بصیرت در انسان می‌شود، قرآن می‌فرماید: «و به خاطر بیاور بندگان ما... را، صاحبان دست‌ها(ی نیرومند) و چشم‌ها(ی بینا)! ما آن‌ها را با خلوص ویژه‌ای خالص کردیم و آن یادآوری سرای آخرت بود!» ^[۳۲]
۲) آیات خدا
آیات الهی در زمین و انسان (آفاقی و انفسی ، از عوامل بصیرت می‌باشد: «و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» ^[۳۳]
۳) امدادهای خدا
امدادهای الهی مثل پیروزی مسلمانان در غزوه بدر، از عوامل عبرت و بصیرت می‌باشد: «در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد؛ و جمع دیگری که کافر بود... در این، عبرتی است برای بینایان (اهل بصیرت)!» ^[۳۴]
۴) تقوا
تقوا و پرهیزکاری، از عوامل روشنایی ضمیر و بیداردلی می‌باشد: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند.» ^[۳۵]
۵) کتب آسمانی مثل قرآن و تورات‏
محتوای کتاب‌های آسمانی مانند قرآن و تورات، مایه درک عمیق و بصیرت مردم است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من وحی می‌شود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» ^[۳۶] «و ما به موسی کتاب آسمانی دادیم بعد از آنکه اقوام قرون نخستین را هلاک نمودیم؛ کتابی که برای مردم بصیرت‌آفرین بود...» ^[۳۷]         

پی نوشت :

.13	↑ رعد/سوره۱۳،آیه۱۶.
۱۴.	↑ سجده/سوره۳۲،آیه۱۲.
۱۵.	↑ آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.
۱۶.	↑ هود/سوره۱۱،آیه۲۴.
۱۷.	↑ نور/سوره۲۴، آیه۴۴
۱۸.	↑ غافر/سوره۴۰، آیه۵۸
۱۹.	↑ حشر/سوره۵۹، آیه۲
۲۰.	↑ فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج‏۶، ص۲۶۴.
۲۱.	↑ انعام/سوره۶،آیه۱۰۴.
۲۲.	↑ اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.
۲۳.	↑ احقاف/سوره۴۶،آیه۲۶.
۲۴.	↑ اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.
۲۵.	↑ اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.
۲۶.	↑ انعام/سوره۶،آیه۷۵.
۲۷.	↑ ق/سوره۵۰،آیه۸.
۲۸.	↑ فرقان/سوره۲۵،آیه۶۳.
۲۹.	↑ فرقان/سوره۲۵،آیه۷۳.
۳۰.	↑ یوسف/سوره۱۲،آیه۱۰۸.
۳۱.	↑ اعراف/سوره۷،آیه۲۰۱.
۳۲.	↑ ص/سوره۳۸،آیه۴۵-۴۶.
۳۳.	↑ ذاریات/سوره۵۱،آیه۲۰-۲۱.
۳۴.	↑ آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.
۳۵.	↑ اعراف/سوره۷،آیه۲۰۱.
۳۶.	↑ اعراف/سوره۷،آیه۲۰۳.
۳۷.	↑ قصص/سوره۲۸،آیه۴۳.